Zwyczaje pszczół - Pszczoły

Zwyczaje pszczół wg Siudalskiego

Ostatnie uzupełnienia 13.11.2017

Opisałem tu prawie sto różnych  czynności które w sposób logiczny wykonują pszczoły i co pewien czas dopisuję na końcu strony kolejne.... ostatnia pozycja to "Osiemdziesiąt pięć konstrukcje pszczele".

Dlaczego w jednym miejscu piszę "około sto" a w innym "osiemdziesiąt cztery"? Ponieważ w wielu punktach wymienione jest po kilka ich czynnności.

Jak to jest z pszczołami?
A różnie.
Pszczoły to materiał wybuchowy który nieumiejętnie obsługiwany może być groźny.
Co potrafią pszczoły?

dwa - stabilizują temperaturę  w ulu co jest możliwe przez podgrzewanie lub chłodzenie, przy czym w sezonie zimowym zawiązują kłąb we wnętrzu którego temperatura nie spada poniżej + 20 st C [w słabych rodzinach około 12 st C] a od wiosny do jesieni, wtedy gdy jest w ulu czerw, utrzymują około 32-36 st C [moje pomiary to ok 34 st C czyli tak od 33,4 do 34,4]  - poniżej fragment artykułu Jerzego Marcinkowskiego z 1987 roku a jeszcze niżej film z pomiarem temperatury w ulu.

trzy- sygnalizują niebezpieczeństwa, rodzaj, kierunek, bronią nie tylko wnętrze ula ale jeśli potrzeba także otoczenie, ochrona otoczenia ula jest wybiórcza czyli pewne kierunki są bronione bardziej niż inne [moje spostrzeżenie],
cztery- doskonale wiedzą jakim pokarmem karmić które larwy /trzy rodzaje larw/ a które larwy wyrzucić,
pięć - potrafią pacykować wosk utrzymując się po kilkadziesiąt czasami kilkaset  w łańcuszku i wiedzą gdzie i jak go przenieść i dokleić tak, że my nie wiemy gdzie jest  ostatnio doklejone - chyba, że jest to budowa nowego plastra,
sześć - potrafią sygnalizować dla całego roju graniczne temperatury na zewnątrz ula np. +10-12  st C która dla nich jest bezpieczną minimalną temperaturą poniżej której pszczoły nie opuszczają ula, wyjątkowo wylatują poniżej +10 st. C np po wodę,

osiem - rozróżniają jak budować komórki dla robotnic, trutni, matek, budują też na krawędziach komórki pośrednie, najczęściej wykorzystywane do gromadzenia miodu,
dziewięć - pszczoły mają jakieś wewnętrzne miary które umożliwiają im budowanie tysięcy komórek o dokładnie tych samych wymiarach oraz plastrów w jednakowych odstępach od siebie /poza sytuacjami gdy jest to z jakiś powodów konstrukcyjnie niemożliwe/,
dziesięć - zapamiętują cechy charakterystyczne intruza, jego zapach, kierunek  skąd przychodzi /atakują już na ścieżce/, nie wykluczam, że i wygląd [moje spostrzeżenie],
jedenaście - potrafią zagryzioną w ulu mysz okleić tak, że nie ma problemu z jej rozkładaniem  się, [literatura]
dwanaście - dokładnie odróżniają pszczoły ze swojego ula od obcych, czasami wpuszczają do ula zabłąkane pszczoły ale tylko wtedy gdy te niosą ze sobą nektar lub pyłek, zdarza się, że nie chcą wpuścić swojej pszczoły jeśli ta np przeleciała przez pas oprysków i pachnie inaczej niż powinna,
trzynaście  - grzmot, huk, hałas podczas rójki powoduje natychmiastowe zawiązanie kłębu, taki sposób reagowania pszczół jest wykorzystywany, od setek lat,  przez pszczelarzy do zmuszenia roju który chce odlecieć do tego aby siadły w pobliżu pasieki, umożliwi to zebranie roju i obsadzenie go w ulu, na rysunku poniżej widoczne są postacie uderzajace w garnki /po lewej na rycinie/ aby zmusić rój do natychmiastowego zawiązania kłębu,
czternaście - zmoczony rój np. na drzewie nie odleci jeśli wszystkie pszczoły co do jednej nie wyschną, wykorzystuje się to aby zyskać czas na przygotowanie narzędzi i miejsca dla zebrania i obsadzenia roju,
piętnaście - odróżniają czy miód jest dojrzały czy nie a także  dokładnie rozróżniają fazy przetwarzania nektaru w nakrop i miód, w sąsiednich komórkach plastrach jest zawsze miód o takim samym stopniu dojrzewania,
szesnaście - zapamiętują z dokładnością do kilkudziesięciu centymetrów położenie wylotka ula i wg literatury odbywa się to przy pierwszym oblocie młodych pszczół, co ciekwe w ulach które mają dwa wylotki pszczoły tak dokładnie zapamiętują swój wylotek, że po przestawieniu na miejsce ich ula ula z jednym wylotkiem szukają na ścianie nowego ula wejścia w miejscu gdzie był używany i zapamiętany przez nie wylotek. Widoczne to jest na tym filmie. Obserwując rekacje pszczół można sądzić, że przy dwóch wylotkach część pszczół używa tylko jednego z nich "nie widząc" drugiego! [moje spostrzeżenie]
siedemnaście - potrafią przywołać pszczelarza jeśli coś złego jest w pasiece i to wcale nie jest żart [moje spostrzeżenie]
osiemnaście - budują kilka rodzajów komórek z wosku i nie znam przypadku aby się pomyliły co do ich przeznaczenia jeśli rodzina nie jest chora i matka czerwi normalnie,
dziewiętnaście - inaczej zasklepiają komórki z dojrzałym miodem a inaczej z czerwiem, miód zasklepiają woskiem a komórki z czerwiem mieszaniną wosku i kitu [literatura],
dwadzieścia - wyczuwają nawet niewielki wzrost radioaktywności i nawet w ładną pogodę nie wylatują  z ula - wylatują tylko pojedyncze pszczoły - prawdopodobnie po wodę, po awarii w Czernobylu obserwowałem pasieki w Pszczelej Woli, Puławach i pod Garwolinem - nawet z bardzo silnych rodzin wylatywały pomimo słonecznej pogody tylko pojedyncze pszczoły [moje spostrzeżenie].
dwadzieścia jeden - potrafią przynosić do ula oprócz nektaru także pyłek kwiatów i niosą ten pyłek w specjalnych koszyczkach na tylnych nogach, w ulu mieszają go z miodem i układają w komórkach  - tak powstaje pierzga która może być przechowywana przez kilka miesięcy - pierzgą karmione są larwy pszczół, pszczoła układa pyłek równomiernie w koszyczkach na nogach, jeśli jedno ze skrzydeł jest częściowo uszkodzone pyłek jest układany niesymetrycznie aby wyrównać aerodynamikę! [podręczniki z przed ponad 100 lat]

dwadzieścia dwa -  wiedzą czy matka jest w ulu i w przypadku jej utraty zakładają natychmiast /w kilka godzin po utracie/ mateczniki ratunkowe na ostatnio zniesionych jajkach aby wyhodować nowe królowe /matki/, przebudowają kształt wybranych komórek i zmieniają sposób karmienia larwy,
dwadzieścia trzy -  potrafią bardzo dokładnie przekazać innym pszczołom w ulu gdzie, w jakiej odległości i pod jakim kątem do Słońca znajduje się jaki rodzaj pożytku i jak jest on obfity - jest to przekazywane za pomocą tańca /nagroda Nobla - odkrycie całkiem niedawno/,
dwadzieścia cztery -  w razie potrzeby pszczoły przynoszą do ula wodę, nie składają jej jednak  w komórkach a po prostu pszczoły opite wodą siedzą wewnątrz ula i rozdają innym pszczołom w razie potrzeby, jest to rodzaj żywego pojemnika na wodę, skąd inne pszczoły wiedzą gdzie szukać koleżanki z wodą? prawdopodobnie pszczoły nie kierują się zapachem w poszukiwaniu wody jako zbiornika ale czułkami którymi określają wilgotność, [literatura]
dwadzieścia pięć- ponieważ wodę w ulu  która pojawia się bez ich udziału traktują jako deszcz a sztuczny hałas traktują jako  burzę to dzięki temu  można pszczoły przewozić  w nocy z otwartymi wylotkami  a pszczoły trzymają się ula nie sprawiając kłopotu przy załadunku, transporcie i wyładunku,  aby było to możliwe wlewa się do każdego ula przed transportem około pół litra chłodnej wody, cześć pszczół wylega podczas transportu przez otwarte wylotki na zewnątrz ula lecz nie są agresywne i podczas transportu trzymają się ula [moje spostrzeżenie opisane w 1984 roku w Pszczelarstwie - "metoda Siudalskiego przewozu pszczół z otwartymi wylotkami"],
dwadzieścia sześć - pszczoły na tyle dokładnie orientują się  w okolicy, że przewiezione zbyt blisko na nowe miejsce wracają na stare miejsce  - w zależności od pory roku, pogody i pożytków odległość powrotu wynosi od kilometra do około trzech licząc w prostej linii,[literatura]
dwadzieścia siedem - pszczoły, w zależności od ich wieku,  mają przydzielony zakres prac do wykonywania  - karmienie starszych larw, czyszczenie komórek po pszczołach które się wylęgły, karmienie młodszych larw, pacykowanie wosku, przenoszenie wewnątrz ula nakropu i miodu, pilnowanie wylotu, utrzymywanie temperatury - chłodzenie /wentylowanie/  lub podgrzewanie, karmienie i opieka nad królową, przynoszenie pożytków  takich jak nektar, pyłek, woda do ula, czasami także substancje żywiczne,
dwadzieścia osiem - pszczoły mają ceremoniał zapamiętywania położenia i wyglądu ula podczas oblotu młodych pszczół. Oblot odbywa się zwykle po południu i jest bardzo intensywny. Ponieważ dziennie wylęga się około 2-3 tys pszczół to po około trzech tygodniach mniej więcej tyle samo pszczół dokonuje oblotu. Pszczoły podczas oblotu skierowane są głową do tej ściany ula na którym są wylotki. Zwykle podczas oblotu pszczoły nie przekraczają płaszczyzny wyznaczonej przez tą ścianę w przestrzeni. Jeśli ul ma np. dwa wylotki to zwykle konkretna pszczoła korzysta zawsze z jednego z nich. Miejsce położenia wylotka pszczoła zapamiętuje na całe swoje życie - ul przewieziony na pewien czas na inne miejsce po powrocie musi być mniej więcej tak samo ustawiony - ważne są strony świata [z grup dyskusyjnych]
dwadzieścia dziewięć - pszczoły uszczelniają ul i doskonale wiedzą gdzie pojawiła w się  w ulu niekontrolowana przez nie dziura, w zależności od jej wielkości albo wystawiają tam strażniczki, zwołuja pszczoły woszczarki albo zalepiają kitem pszczelim /propolisem/, informacja o "dziurze" i czas reakcji to kilka- kilkanaście minut - patrz film o woszczarkach,
trzydzieści - z pustego, opuszczonego ula pszczoły przeniosą miód, kit, czasami pierzgę ale nigdy nie przenoszą wosku, wosk przenoszą jedynie w obrębie swojego ula, larw też nie przenoszą między ulami /są podawane pojedyncze przypadki pojawienia się za zatworem oddzielającym matkę pszczelą jajeczek co by świadczyło o przenoszeniu przez pszczoły jajeczek w obrębie ula - informacja nie potwierdzona/ ,
trzydzieści jeden - pszczoły drętwieją w temperaturze poniżej około 7-10 st C natomiast pojedyncza pszczoła znosi dobrze, krótkotrwałe temperatury nawet powyżej 50-60 czy nawet 80 st C,[moje spostrzeżenie]
trzydzieści dwa - jesienią pszczoły ze zdrową i silną matką wyrzucają trutnie z uli - giną one  z głodu, czasami jeśli matka jest stara pszczoły pozostawiają część trutni w ulu na zimę [literatura],
trzydzieści trzy - pszczoły są nieme ale nie głuche, matki pszczele gdy się wygryzają z mateczników odzywają się: niu, niu, niu. Ponieważ odzywają się z mateczników jest mało prawdopodobne aby wydawały te dźwięki za pomocą skrzydeł. Dźwięki te są dobrze słyszalne na zewnątrz ula,
trzydzieści cztery - część informacji pszczoły przekazują sobie za pomocą dźwięków wydawanych skrzydłami - np. dotknięcie do wiszącego roju w jednym miejscu powoduje natychmiastowy odzew wszystkich pszczół co widać i słychać na tym  filmie -[jest to moje spostrzeżenie].

trzydzieści pięć - pszczoły wyczuwają miejsca chore u człowieka i to te miejsca są oprócz włosów wybierane do żądlenia w pierwszej kolejności [moje spostrzeżenie],
trzydzieści sześć - matka pszczela sama nie je - jest karmiona przez robotnice, matka pszczela jest otoczona przez świtę, matka pszczela załatwia się  w ulu [literatura],
trzydzieści siedem - w sezonie królowa składa około  2.000 jajeczek dziennie /do 3 tys. wg literatury/ i tyle samo pszczół się dziennie wylęga, czyli przez 30 dni w ulu pojawia się 60 tysięcy nowych pszczół,
trzydzieści osiem - pszczoła która wylęga się w maju żyje około 40-50 dni - umiera z przepracowania, pszczoła która wylęga się w sierpniu żyje do kwietnia następnego roku czyli około 240 dni,
trzydzieści dziewięć - trutowiska to miejsca spotkań trutni z młodymi matkami pszczelimi, zadziwiające jest to, że te miejsca spotkań przez wiele lat są co roku w tych samych miejscach pomimo, że żaden truteń nie przeżywa tyle czasu aby przekazać innym informacje  o miejscu a matki pszczele na trutowisko lecą tylko raz /poza wyjątkami/ i też nie mają możliwości przekazania młodym matkom informacji o położeniu trutowiska, nie jest możliwy też przekaz o miejscu trutowiska przez pszczoły gdyż żadna z nich nie żyje dłużej niż około 240 dni, matki pszczele mogą żyć do około 5 lat -  w tym roku /2015/ matki były znakowane kolorem niebieskim, zeszłoroczne zostały oznakowane kolorem zielonym, a w 2016 roku będą znakowane  kolorem białym,

czterdzieści - pszczoły tracą pamięć o danych na temat ula i stanu rodziny  z której pochodzą po uśpieniu gazem rozweselającym /podtlenek azotu/, ta właściwość pszczół jest znana od co najmniej 120 lat, nie jest wykluczone, że obecne straty w pszczołach wynikają z utraty pamięci przez pszczoły na polach wysoko nawożonych nawozami azotowymi - [moja sugestia],
czterdzieści jeden - pszczoły mają doskonały węch i jest to wykorzystywane przy wykrywaniu i wskazywaniu miejsc umieszczenia min, można pszczołom podając odpowiednie syropy zapachowe ukierunkować jaki zapach mają szukać, od kilku lat pszczoły wkorzstywane są także do sygnalizowania obecności narkotyków i materiałów wybuchowych. Co ciekawe tresowanie pszczół jest bardzo krótkie bo jest to zaledwie kilka czynności - po tresurze różnie ukierunkowane pszczoły umieszcza się w specjalnych rurkach które je unieruchamiają ale są umieszczane tak aby można było elektronicznie wykryć wyciagnięcie przez pszczołę języczka. W pakiecie może być nawet kilkadziesiąt pszczół różnie ukierunkowanych które mogą wykrywać duże spektrum zagrożeń. Jest na dzień dzisiejszy najskuteczniejszy i najszybszy system wykrywania substancji. Pszczoły są wykorzystywane przez około trzy dni i są zwracane do uli skąd pobiera się i szybko tresuje następną partię.
czterdzieści dwa - pszczoły pracują w ulu także w całkowitej ciemności, jak się wtedy porozumiewają? nie wiadomo tak samo jak nie wiemy jak odpowiednie pszczoły są kierowne do odpowiednich prac w ulu [może ktoś natrafił na rozsądne wyjaśnienia?],
czterdzieści trzy - dym w ulu powoduje opijanie sie pszczół miodem i uspokojenie sie pszczół strażniczek, jest to  najdawniej znana ludziom właściwość pszczół, na tym naskalnym rysunku z przed kilku tysięcy lat widoczna jest postać z ogniem w ręku która podchodzi do gniazda pszczół,
czterdzieści cztery- może się zdarzyć, że  w ulu przez kilka tygodni będą żyły obok siebie dwie płodne królowe, które nie będą wchodziły sobie  w drogę - jest to zwykle matka i jej córka, taki sposób wymiany pokoleniowej jest dla rodziny pszczelej najbardziej korzystny, najczęściej matki czerwią wtedy na skrajnych ramkach ula być może dlatego aby sobie nie wchodzić w drogę,
czterdzieści pięć - pszczoły skrzydła mogą wykorzystywać oprócz co jest oczywiste czyli do latania także do:
- wydawania dźwięków,
- wentylowania ula, chłodzenia,
- stworzenia warstwy termicznie izolacyjnej wtedy gdy rój tworzy kłąb zimowy, różnica temperatury na kilku, kilkunastu milimetrach może wynosić nawet 40 stopni Celsjusza, czyli -20 st.C +20 st.C
czterdzieści sześć - pszczoły oddychają, zamknięte w szczelnym pudle wytwarzają temperaturę przekraczającą 40-60 stopni i giną poprzez uduszenie się [moje spostrzeżenie],

czterdzieści siedem - matki pszczele są znakowane przez ludzi za pomocą kolorowej kropki nanoszonej na korpusie między skrzydłami,  kolory są ustalone i oznaczają rok z którego matka pochodzi, kolory powtarzają się co pięć lat:

• biały – 2011 r., 2016 r.
  

• żółty – 2012 r., 2017 r.
  

• czerwony – 2013 r., 2018 r.
  

• zielony – 2014 r., 2019 r.
  

• niebieski – 2015 r., 2020 r.
  

czterdzieści osiem - pszczoły mają pięcioro oczu, dwa duże tzw. złożone które wykorzystują w dzień i troje tzw. przyoczki które wykorzystują w ulu, wiadomo jak pszczoły widzą barwy za pomocą oczu złożonych /nie widzą zieleni/ - na temat wykorzystywania przez pszczoły przyoczek są jedynie domniemania ale można przyjąć, że wykorzystują je w ciemności wewnątrz ula,
czterdzieści dziewięć - nawet najbardziej pochmurny dzień pszczoły wiedzą dokładnie jaka jest aktualna pozycja Słońca [literatura],

pięćdziesiąt - jedno użądlenie pszczoły może spowodować śmierć człowieka jeśli jest on uczulony na jad, śmierć następuje przez uduszenie bez względu na miejsce użądlenia jeśli nie zostaną podane środki antyhistaminowe, ze zwierząt bardzo wrażliwe na użądlenia pszczół są konie, pszczoły nie są w stanie użądlić szerszenia, pszczoła która opiła się miodem np. na skutek odymienia ula w większości przypadków nie jest w stanie żądlić,
pięćdziesiąt jeden - jad pszczeli jest także szkodliwy dla samej pszczoły, jeśli pszczoła wysunęła żądło i go nie użyła aby schować żądło musi zneutralizować jad za pomocą specjalnej substancji przechowywanej obok zbiorniczka jadowego [literatura],
pięćdziesiąt dwa- pszczoły są zjadane przez ptaki - wrogami pszczół są dzięcioły np. zimą - i odziwo  ... bociany /informacja z książki z przed 120 lat/! Bociany zjadają na łąkach pszczoły siedzące na kwiatkach!
pięćdziesiąt trzy - pszczoły podczas całej zimy jedzą lecz się nie załatwiają aż do czasu gdy temperatura na zewnątrz ula osiągnie plus 12-14 stopni i  wtedy następuję tzw. oblot czyli wszystkie pszczoły kolejno wylatują na zewnątrz ula i załatwiają się  w locie, od tego momentu jeśli tylko pojawi sie świeży pyłek /np. zakwitnie wierzba lub podbiał/ matka pszczela zaczyna czerwić dość intensywnie, zdrowe pszczoły nigdy nie załatwiają się ani wewnątrz ula ani na jego ściankach zewnętrznych,
pięćdziesiąt cztery – nie jest do końca znany mechanizm przetwarzania przez pszczoły pokarmu na ciepło /a przynajmniej nie znalazłem sensownego wyjaśnienia/ - przez prawie sześć zimnych miesięcy pszczoły zużywają od około 6 do 16 kg pokarmu aby przez cały czas utrzymywać w kłębie stabilną temperaturę przekraczająca plus dwadzieścia  stopni – jest to bardzo wydajne przetwarzanie cukrów w ciepło, szacunkowo licząc pszczołom udaje się przetworzyć około 10 kg pokarmy na ciepło podrzewania ula przez ponad pół roku czyli od października do kwietnia, ponoć dziennie zużywaja 20 g pokarmu na dobę dla utrzymania temperatury podczas mrozów [grupy dyskusyjne] ale to wyliczenie nie zgadza się bo licząc nawet 6 miesięcy to jest 180 dni razy 20 g wychodzi tylko 3,6 kg,
pięćdziesiąt pięć – ul zaniepokojony uderzeniem w jego ściankę /oczywiście nie ul tylko pszczoły  w tym ulu/  reagują w zależności od stanu rodziny pszczelej w różny sposób i można się po dźwięku zorientować czy:
- rój jest silny - krótki, silny charakteryszyczny szum,
- rój był w ostatnim czasie niepokojony - wielkokrotne narastanie szumu,
- gniazdo nie jest za duże i w związku  tym pszczoły nie są w stanie ogrzać całego jego wnętrza - cischy, rozciągnięty w czasie szum,
- rój jest głodny, małe zapasy - jw
- pszczoły chcą się roić - prawie nie reaguja na pukanie w ul [moje spostrzeżenie opisane  w 1984 roku w jednym z numerów Pszczelarstwa czyli 30 lat temu] - metoda Siudalskiego określania stanu rodziny przez ich sztuczne pobudzenie,

pięćdziesiąt sześć – obserwując wylotek ula można się zorientować czy w ulu jest czerwiąca matka – jeśli pszczoły przynoszą obnóża pyłku to  znaczy, że w ulu są larwy a więc przynajmniej kilka dni temu była w ulu zdrowa matka,
pięćdziesiąt siedem- matka pszczela wylatuje zaledwie raz- dwa razy z ula przez całe swoje życie - pierwszy lot to lot niezapłodnionej matki na tzw lot godowy czyli w celu spotkania się z trutniami, drugi lot ma miesce wtedy gdy dojdzie do rójki,
pięćdziesiąt osiem - młoda matka pszczela jest zazwyczaj bardziej płochliwa niż stara, młoda jesli pszczelarz zagląda do ula i wyjmije ramki - zwykle ucieka chowając się w ulu, stara matka zwykle nie przerywa czerwienia nawet na wyjętej z ula ramce [lieratura],
pięćdziesiąt dziewięć - nawet osierocone pszczoły bardzo niechętnie przyjmują podawane przez pszczelarza matki pszczele zwłaszcza jeśli są one innej rasy, trzeba specjalnych zabiegów aby rój przyjął obcej rasy matkę i nie zawsze się to udaje,
sześćdziesiąt - mierząc częstotliwość dźwięków wydawanych przez rój można określić stan rodziny - chore rodziny, zaatakowane przez warrozę wydają inne dźwięki niż zdrowe /konferencja DIAG 2013 w Ustroniu/,
sześćdziesiąt jeden - spracowane pszczoły umierają na zewnątrz ula, nie dolatują do ula, widać je czasami przed wieczorem siedzące np na kłosach zbóż a ich skrzydła często są postrzępione,
sześćdziesiąt dwa - rój w przeciągu około 5-6 godzin jest w stanie w nocy przenieść i rozmieścić w komórkach około 7-8 kg pokarmy podanego w podkarmiaczce, jest to wykonywane w całkowitych ciemnościach a pokarm jest romieszczany równomiernie i logicznie [moje spostrzeżenie],
sześćdziesiąt trzy - pojawienie się płynnego pokarmu w ulu jest inaczej odbierane przez pszczoły gdy jest noc a inaczej gdy jest dzień,  w nocy bardzo szybko przenoszą pokarm do komórek w plastrach a w dzień podany pokarm powoduje, że szukają gdzie by tu co dało się wyrabować - najlepiej w sąsiednich ulach,
sześćdziesiąt cztery - pszczoły nie widzą koloru czerwonego dlatego w nocy można pszczoły przeglądać przy czerwonej żarówce, dla nich to jest nadal ciemność,
sześćdziesiąt pięć - gdy w zimie pszczołom zabraknie pokarmu lub nie są  w stanie do niego przejść umierają razem, do końca starając się ogrzewać i chronić matkę, w takich przypadkach można ratować rodzinę podając między ramki kand /cukier puder wymieszany z miodem - rodzaj ciasta/ lub kładąc na ramkach podgrzaną cegłę aby umożliwić skorzystanie z ramek z pokarmem które znalazły się poza zasięgiem kłębu,

sześćdziesiąt sześć - zyski z hodowli pszczół:
- zapylanie, wzrost plonów,
- miód,
- wosk,
- kit pszczeli czyli propolis - leczy wiele dolegliwości,
- mleczko pszczele - wzmacnia organizm,
- jad - dobry na reumatyzm,
- pyłek i pierzga - pyłek pozyskiwany jest wylotku a pierzga z plastrów,
- matki pszczele - są sprzedawane w sprzedaży wysyłkowej,
- roje - też są sprzedawane "luzem",
- larwy pszczół - czerw- smaży się - bardzo odżywcze,
- obrona terenu przed nieproszonymi gośćmi,

sześćdziesiąt  siedem - pszczoły mają poczucie czasu [lieratura].
sześćdziesiąt  osiem - pszczoły mają poczucie symetrii - jeśli pszczoła ma uszkodzone jedno skrzydło to pyłek w koszyczkach na nogach układa niesymetrycznie [literatura],

Siedemdziesiąt - jest wysoce prawdopdobne, że plastry w ulu są budowane z zakodowaniem stron świata [moja sygestia],Siedemdziesiąt dwa - jest kilka cech pszczół wg których się je ocenia np:
- czy na wiosnę rodzina rozwija się szybko czy powoli - ważne  w miejscach gdzie dominują pożytki wiosenne,
- czy pszczoły podczas wyjmowania ramki w ula trzymaja się ramiki czy nie, - ważna cecha która wpływa na łatwość przeglądu rodzin, zwłaszcza w pasiekach towarowych,
- czy pszczoły chętnie zajmują nadstawki - ważne przy gospodarce towarowej,
- jaką długość języczka maja pszczoły - różnica np 2 mm decydyje o tym czy pszczoły będą odwiedzać koniczynę czerwoną czy nie,
- czy są złośliwe i łatwo atakują - bardzo ważna cecha - decyduje o uciążliwości pasieki dla otoczenia,
- czy są rojliwe,
- czy są rabujące inne ule,
to nie są wszystkie cechy ale jak widać są pszczoły i pszczoły,
Siedemdziesiąt trzy - pszczoły potrafią:

• walczyć zarówno pojedynczo jak i grupowo,
  

• zagryzać, obcinać kończyny, zażądlić,
  

• wynosić zmarłe towarzyszki z ula,
  

• czyścić ul,
  

• przecinać larwy które trzeba wynieść poza ul,
  

• sprawdzać swój czy obcy,
  

• ustawiać nogi dopiero co wylęgłym pszczołom jeśli te mają kłopoty z prawidłowym poruszaniem się,
  

• maszerować do nowego ula co widać na poniższym filmie, co ciekawe mogą maszerować kilkoma warstwami czyli po warstwie pszczół które dotykają bezpośrednio podłoża, maszeruje następna i czasami następna... warstwa pszczół,

Siedemdziesiąt cztery - pszczoły mogą startować do lotu na dwa sposoby - stojąc na nogach czyli z pozycji dla nas domyślnie - naturalnej oraz z pozycji przyczepionej pionowo nawet z częściowym odwróceniem ciała "do góry nogami",
Widoczne to jest wyraźnie na filmie poniżej.
Siedemdziesiąt pięć - pszszoły wychodzą z ula maszerując po podłożu czyli "na nogach" ale także wychodzą nogami do góry /film poniżej/, od czego zalezy sposób wychodzenia? Nie wiem - być może przypadek decyduje o tym. Sposób wychodzenia decyduje o tym jak pszczoła będzie startowała do lotu.
Siedemdziesiąt sześć - pszczoły nie tylko wynoszą z ula martwe towarzyszki i niosą je kilka, kilkanaście metrów od ula aby tam wyrzucić ale potrafią żywą pszczołę intruza złapać tak, że jest odrywana od podłoża i niesiona kilkadziesiąt metrów od ula - co jest tego przyczyną i jaki to ma sens nie wiem. /film /,

Siedemdziesiąt siedem- pszczoły rozróżniają kształty ale inaczej niż ludzie /poniżej fragment książki z przed ponad 120 lat/

Siedemdziesiąt dziewięć -  jest wiele zachowań pszczół powtarzających się lecz nam trudno ustalić z czym są one związane np:

Osiemdziesiąt dwa -  pszczoły jedzą a więc muszą się także załatwiać i tu jest kilka ciekawostek:

Osiemdziesiąt trzy - pszczoły można wykorzystywać do wyszukiwania i wskazywania min.

Osiemdziesiąt cztery - pszczoły potrafią z własnych ciał tworzyć co najmniej trzy różne konstrukcje:

Osiemdziesiąt pięć - pszczoły potrafią nie tylko utrzymywać temperaturę w ulu na odowiednim do stanu rodziny i pogody poziomie ale także gwałtownie ją podnieść np. o około 10 st. C. Widać na filmie poniżej...

Ta lista nie jest zamknięta -  w tym roku dopisałem kilka pozycji mimo, że pszczelarstwem zajmuję się około 45 lat ciągle poznaję nowe umiejętności pszczół.